Czystość Powietrza
Dlaczego tak ważne jest dla nas czyste powietrze i jaki jest jego stan w Polsce
Stan samochodów jeżdżących po naszych drogach
Spośród licznych problemów, związanych z dbaniem o nasze środowisko naturalne, większości Polaków dotyczy problem prywatnego transportu samochodowego. Zgodnie ze statystykami, które podaje Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego, w czerwcu 2018 r. Polacy zarejestrowali 52 455 najlżejszych samochodów do 3,5 t. To o 11 proc. więcej niż przed rokiem, a trend wzrostowy kontynuuje się od 6 lat. W pierwszej połowie 2018 roku zarejestrowano w sumie 273 tysiące nowych samochodów osobowych. To wzrost o 10,5 proc. w skali roku. Od lat 90. liczba samochodów w polskich miastach wzrosła czterokrotnie. Najnowsze dane z Eurostatu podają, że na koniec 2016 roku w Polsce przypadało 571 samochodów na 1000 mieszkańców. W związku z tym samorządy muszą się mierzyć dzisiaj nie tylko z problemem, jakim są miejsca parkingowe i korki, ale także rosnącą ilością spalin i pogarszającymi się wskaźnikami czystości powietrza. Na domiar złego zaczął nam dokuczać także klimat akustyczny naszych miast, co ma bezpośrednie przełożenie na jakość naszego życia.
Alarmujące dane spływają do nas każdego miesiąca. Polskie miasta należą do najbardziej zanieczyszczonych spośród innych w Unii Europejskiej
W Polsce nie tylko zwiększa się ilość samochodów, ale także stają się one podstawową formą przemieszczania się. W przeciągu 10 lat, licząc od 2002 roku, udział prywatnych aut osobowych w przemieszczaniu się wzrósł z 77 procent udziału w przewozach lądowych, do 86,4 procent. Ten nagły wzrost ruchu samochodowego nie pociągnął jednak za sobą wystarczającego rozwoju infrastruktury drogowej. Powstające autostrady i obwodnice nie rozwiązują też problemu poruszania się w centrach dużych miast. Samochody poruszające się w korkach zużywają znacznie więcej paliwa, produkując przy okazji o wiele więcej zanieczyszczeń, które trafiają do powietrza.
Według raportów Europejskiej Agencji Środowiska Polacy oddychają złym jakościowo powietrzem, przez co każdego roku przedwcześnie umierać może ponad 49 tysięcy osób. Przerażać może świadomość tego, że roczne limity dni ze znacznymi przekroczeniami norm zanieczyszczeń powietrza wiele polskich miast wyczerpuje już po dwóch pierwszych miesiącach. Każdy kolejny dzień jest dla mieszkańców coraz bardziej szkodliwy.
Stan Naszego powietrza
Skutki zdrowotne
Badania z zakresu epidemiologii środowiskowej nie pozostawiają wątpliwości co do tego, jak drastyczne potrafią być szkody dla naszego zdrowia, wywołane zanieczyszczeniami powietrza. Skutki zdrowotne dotyczą przede wszystkim układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego. Wskazano już wielokrotnie na bezpośredni wpływ zanieczyszczeń powietrza na wzrost hospitalizacji oraz na obniżenie średniej długości życia. I tak jak ilość dwutlenku węgla produkowanego przez samochody jest procentowo niewielki i sięga maksymalnie 10% wszystkich źródeł zanieczyszczeń, tak tlenki azotu są produkowane głównie przez samochody. Transport drogowy odpowiada za emisję około 40 proc. NOx w Europie. Są to zaś związki niezwykle szkodliwe dla organizmów żywych.
W skład zanieczyszczeń powietrza wchodzą gazy oraz aerozole – są to cząstki stałe i ciekłe, które unoszą się w powietrzu i wpływają na zaburzenie właściwego składu powietrza atmosferycznego. Najczęstsze zanieczyszczenia gazowe powietrza to tlenki azotu (NOx), tlenek siarki (SO2), tlenek węgla (CO) oraz węglowodory. Skutkiem nadmiaru tych związków w powietrzu są dramatyczne szkody dla środowiska. Wpływają one nie tylko na glebę i wodę, ale przede wszystkim zagrażają zdrowiu ludzi, zwierząt i roślin.
Co więc wydobywa się z rury wydechowej?
1. Pyły, w tym PM10 i PM2,5
Pył PM10 składa się z niejednorodnej mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Pył PM10 uzyskał swoją nazwę od cząstek o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, których szkodliwość polega na tym, iż mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc. Są one także absorbowane w oskrzelach. Inhalowane do płuc m powodują kaszel, trudności z oddychaniem i zadyszkę, szczególnie w czasie wysiłku fizycznego. Przyczyniają się do zwiększenia ilości infekcji oraz do zaostrzania objawów chorób alergicznych. Drobne frakcje pyłów mogą przenikać do krwiobiegu, a narażenie na wysokie stężenia pyłu może mieć wpływ na pogorszenie się stanu osób skarżących się na choroby serca. Udowodnione jest także zwiększone ryzyko zachorowań na choroby nowotworowe przy przedłużonej ekspozycji na powietrze z wielokrotnie przekroczonymi normami.
Pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi.
Największą emisję pyłów powoduje niewłaściwe spalanie węgla oraz odpadów, przy użyciu wadliwego, bądź źle wyregulowanego sprzętu grzewczego. Emisja pyłów powodowana jest również przez przemysł, ale ze względu na wprowadzone w Unii Europejskiej regulacje, ma on coraz mniejszy wpływ na jakość naszego powietrza. Podobnie jak pyły z grupy PM10 mogą powodować kaszel, trudności z oddychaniem i zadyszkę.
2. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), w tym benzen
Substancje powstające w wyniku niecałkowitego spalania związków organicznych, np. drewna, śmieci czy paliw samochodowych, a także tworzyw sztucznych. Jednym z nich jest benzen, który jest kumulowany w organizmie i ma właściwości rakotwórcze. Benzen jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych związków organicznych, otrzymywanych z ropy naftowej. Służy jako surowiec do syntezy tworzyw sztucznych, barwników, detergentów. Stanowi on wysokoenergetyczny składnik benzyny silnikowej.
3. Tlenki azotu
Grupa nieorganicznych związków chemicznych, z których w powietrzu najczęściej występują tlenek i dwutlenek azotu. Oba związki są szkodliwe dla zdrowia i stanowią jeden z głównych składników smogu. Transport samochodowy stanowi niestety główne źródło zanieczyszczenia tlenkami azotu.
Dwutlenek azotu to brunatny, silnie toksyczny gaz o ostrym zapachu. Jest to substancja niezwykle szkodliwa dla zdrowia ludzkiego, a także dla roślin.
Największe zanieczyszczenia występują w sąsiedztwie ruchliwych ulic i centrach miast posiadających główne arterie drogowe przecinające te rejony. Emisją największej ilości trelnków azotu należy obciążyć silniki Diesla. Zmniejszenie emisji tlenków azotu można uzyskać poprzez poprawne wyregulowanie silnika samochodu.
Wśród najczęstszych szkód powodowanych przez dwutlenek azotu podaje się podrażnienie dróg oddechowych,większą podatność na infekcje układu oddechowego, choroby spojówek oraz zaostrzenia objawów astmatycznych.
4. Ozon (przygruntowy)
Ozon to odmiana tlenu o cząsteczce trójatomowej. Jest to drażniący gaz o barwie bladoniebieskiej i charakterystycznej woni. Ozon obecny przy powierzchni jest bardzo szkodliwy dla zdrowia ludzkiego. Jest składnikiem tzw. „smogu fotochemicznego” powstającego latem przy wysokich temperaturach, gdy występuje w danym miejscy wzmożony ruch samochodowy. Spowodowane jest to obecnością dużych ilości tlenków azotu, węglowodorów i tlenku węgla. Ozon może powodować chwilowe zaburzenia funkcji oddechowych, szybki i płytki oddech oraz bóle głowy, zwłaszcza przy większym wysiłku fizycznym. Wysokie stężenia ozonu mogą powodować podrażnienia górnego odcinka dróg oddechowych, kaszel i napady duszności. Wśród możliwych objawów wymienia się też podrażnienia i swędzenie oczu, bóle klatki piersiowej oraz podrażnienia śluzówki.
Źródła Zanieczyszczeń
Czyli co w samochodzie osobowym może zanieczyszczać powietrze
Niestety transport samochodowy zanieczyszcza powietrze nie tylko w procesie spalania paliwa. Źródłem zanieczyszczeń w pojazdach są przede wszystkim następujące elementy konstrukcyjne:
- układ wylotowy – wydostają się nim na zewnątrz pojazdu substancje będące produktami spalania paliw; W zależności od parametrów silnika i typu zapłonu (iskrowy lub samoczynny) ilości zanieczyszczeń mogą się znacznie różnić;
- skrzynia biegów;
- układ zasilania silnika paliwem – zagrożenia wynikają przede wszystkim z dużej lotności benzyny;
- okładziny hamulcowe, opony – elementy silnie ścierające się podczas użytkowania;
Ponadto naukowcy szacują, że z jednego kilograma benzyny do atmosfery ulatnia się ok. 0,51 kg, a z jednego kg oleju napędowego ~ 0,06 kg szkodliwych substancji. W rezultacie środki transportu drogowego stanowią obecnie jedno z najpoważniejszych źródeł zanieczyszczeń atmosferycznych.
Dbanie o Środowisko
To nie taka trudna sprawa
Zobacz co jeszcze możesz zrobić, by zadbać o zdrowie swoje i innych
Bibliografia i ciekawe linki
1. Raport PZPM: http://www.pzpm.org.pl/Publikacje/Raporty/Raport-kwartalny-KPMG-w-Polsce-i-PZPM-Branza-motoryzacyjna-Edycja-Q3-2018
2. Airly – mapa zanieczyszczeń i artykuły: https://airly.eu/pl/post-pl-wszystko-co-powinienes-wiedziec-o-zanieczyszczeniu-powietrza/
3. Szeroki raport PZPM dotyczący branży motoryzacyjnej: http://www.pzpm.org.pl/Publikacje/Raporty/Raport-branzy-motoryzacyjnej-2018-2019
4. Dane statystyczne GUS dotyczące transportu: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/transport-i-lacznosc/transport/
5. Ilość samochodów na mieszkańca – Eurostat: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Passenger_cars_in_the_EU
6. EEA – jakość powietrza w Polsce: https://www.eea.europa.eu/themes/air/country-fact-sheets/poland
7. Procent auto ponad 20 letnich – Eurostat: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:F4_Passenger_cars_by_age,_2016.png
8. Mapa zanieczyszczeń powietrza na świecie (live): http://aqicn.org/map/world/
9. Warszawski system monitoringu powietrza: http://sojp.wios.warszawa.pl
10. http://eregion.wzp.pl/obszary/powietrze (na dole strony programy ochrony powietrza ag. Szczecin i Koszalin)
11. J. Gadziński – Rozwój transportu drogowego jako zagrożenie dla środowiska przyrodniczego – przykład aglomeracji poznańskiej, JEcolHealth, vol. 15, nr 4, lipiec-sierpień 2011, s. 165-175.
Zapraszamy do zapoznania się z całym projektem!
